Beogradska street art tura

Da bi se neko mesto uistinu osetilo, nije potrebno redom štriklirati stavke iz turističke brošure, valja otići na pijac, umočiti noge u reku, popeti se na najvišu zgradu, sprijateljiti se sa lokalcem, videti grad njegovim očima.

„Vidi grad očima lokalca“, to je parola beogradskih alternativnih vodiča. Jer dobro putovanje pamti se ne po znamenitostima sumiranim u kamen, bronzu, staklo nego po nezaboravnim pričama, onima u kojima život izbija u prvi plan. Zato skoro svaki grad danas, pored klasičnih turističkih razgledanja, ima u ponudi i alternativne ture. „Belgrade Alternative Guide“ organizacija je koja postoji već sedam godina, a svoje goste vodi u neobične šetnje – na krovove, na pijac, u ateljee, u ulične galerije… Tura koju smo ovog puta izabrali da predstavimo je street art đir po Savamali.

Krećemo od Miksera. Zato što je, najpre kao festival, a potom i kao kulturni centar, bio pokretač brojnih street art aktivacija u kvartu. I zato što se baš tu, na fasadi koja se naslanja na Mikser house, nalazi možda najlepši mural u Beogradu. Veliki plavi kit koji po vedrom danu kao da leti među oblacima. Naslikali su ga Švajcarci Paolo Togni i Christian Rebecchi, poznatiji kao Nevercrew, u okviru Mikser festivala 2014. godine. Mural pripada seriji radova sa nazivom Imitacija života. Kit je sisar koji imitira ribu. Živi u habitatu kojem po logici ne pripada. Isto je i sa umetnicima, često neshvaćenim u nemaštovitom društvu. Pored životinja uvek crtaju i nekakav monohrom imaginarni mehanizam koji pokreće ili uništava maštu. Budući da su slikali u Beogradu, delovi savamalskog mehanizma podsećaju na Teslin kalem.

Savamala čeka sunce

Nastavljamo Karađorđevom ulicom ka Brankovom mostu. Nekoliko koraka pa desno nalaze se dva murala – Čekajući sunce i Vila među lokvanjima.
Čekajući sunce još jedan je pokušaj Mikser festivala da se nekada najlepšoj gradskoj četvrti vrati stari sjaj. Njujorški dizajner Aleksandar Maćašev, inspirisan kutijom šibica na kojoj se nalazila reklama za film „Obećana zemlja“ iz 1961. godine, uradio je print koji su potom na fasadu zgrade u Karađorđevoj 53 preneli zidni slikari Marija i Stevan Šoln. Najzanimljiviji detalj na muralu je jedan prozor koji imitira oko, a u čijem se odrazu vidi Brankov most.
Odmah pored nalazi se mural jedne od prvih i najpoznatijih beogradskih uličnih umetnica – TKV. Prvi stensil uradila je kada je imala samo šesnaest godina. To je bio jednostavan jednoslojan šablon Amelije Pulen. Danas su njeni šabloni prerasli u ozbiljne murale velikih dimenzija.
Čim pređemo ulicu, u Karađorđevoj 40, živi Endangered Ghost Panda. Debeljuškast i tužan, sa srcolikim cvetom i praznim ramom, čeka sliku, kao što i Savamala čeka sunce. Ugrožen je kao i zid koji krasi, ali i odvažan, jer progovara umesto onih koji su ostali bez glasa i nade. Panda je jedan od brojnih duhova koji simbolizuju Savamalu, njene čari i njene probleme, a potekao je iz mašte Barbare Dimić i Tijane Tripković.

Mural kao budilnik svesti

Kada prođemo ispod Brankovog mosta, pa nastavimo ka Beogradskoj tvrđavi, u jednom trenutku ugledaćemo dvadeset metara visok i osam metara širok mural, La Santa de Beograd. Od 2008. godine Belef u Beograd dovodi zvučna imena svetskog street arta, sa idejom da na fasadama ostave svoju interpretaciju grada. Jedan od njih je francuski umetnik Gijom Albi, poznatiji kao Remed. Budući da nikada pre nije bio u Beogradu, najpre je proučio istoriju grada i srpsku umetnost. Posebno su mu se dopale srednjovekovne freske i ikona Bogorodice trojeručice. Tako je odlučio da Beogradu pokloni zaštitnicu čije brojne ruke i razaraju i čuvaju grad, te je nazvao La Santa de Beograd.
Nedaleko odatle nalazi se još jedan mural nastao u okviru Belefa. Naslikao ga je BLU, italijanski umetnik koji pod tim pseudonimom krije svoj identitet, dajući na taj način prednost umetnosti, a ne stvaraocu. Svi njegovi crteži liče, zato što su obojeni istom kritikom potrošačkog društva. Jedino se razlikuju po formi, jer prate arhitekturu zgrade, ističući tako jedinstvenost svakog mesta. Mural u Pop Lukinoj ulici predstavlja negativan uticaj čovečanstva na prirodnu sredinu – to je ogroman ljudski lik koji umesto zuba ima zgrade i sprema se da u strašnu čeljust ubaci drvo, jedini obojeni detalj na crno-beloj slici.
Preko puta Bluovog murala nalazi se produkcija Nov način – nov život iz 2003. godine. To je prvi mural koji je zajednički stvaralo više umetnika, svako u svom stilu, ali gradeći jedinstvenu priču. Naslikali su svet, od postanja do osvajanja kosmosa, ali najviše se osvrnuvši na negativne posledice užurbanog napretka – laži, ratovi, kriminal…

Okrečite Beograd

Da bi krug bio pun, stepenicama sa Brankovog mosta silazimo nazad u Savamalu. Prolazimo pored jedne produkcije novijeg datuma nastale u okviru Cons projekta, a čiji su autori mladi umetnici Artez, Wuper i Resto. Tu je zidni portret Robina Vilijamsa, nastao u noći kada je glumac preminuo. Iako je autor odlučio da ostane anoniman, mural je iskrsnuo na svim svetskim portalima.
Na fasadi Kulturnog centra Grad, pored mnogih drugih umetničkih intervencija, nalazi se omaž još jednom velikom glumcu. Zagrebački umetnik Boris Bare, osnivač street art kolektiva Pimp my pump, naslikao je prošlog leta portret legendarnog Bate Stojkovića zato što obožava film „Balkanski špijun“. Taj rad izazvao je veliku pažnju Beograđana, a komentari ispod slike koju je KC Grad podelio na svojoj Facebook stranici svi do jednog su pozitivni. I pomalo nostalgični. Jer svojim ulogama Bata Stojković obeležio je detinjstvo mnogih generacija, a njegove filmske replike i danas se citiraju. Za ovu priču, možda je najprikladnija ona: „Okrečite Beograd!“

I ovo je tek privremeni kraj ture, jer skoro svakog dana na nekom zidu osvane novo umetničko delo prepušteno tumačenju domaćih i stranih prolaznika.

Tekst i foto: Dragana Barjaktarević