Riznica se otvorila

Osam vekova umetnosti pod okriljem Srpske pravoslavne crkve

Izložba „Osam vekova umetnosti pod okriljem Srpske pravoslavne crkve“ jedna je od ovogodišnjih glavnih „kulturnih tema“. Po poseti, prevazišla je sva očekivanja. Njen centralni deo čini postavka rukopisnih knjiga, koje su „kao simbol znanja i prosvećenosti vekovima služile za prenošenje Reči Božije”.

SPC je tokom čitave godine obeležavala osam vekova samostalnosti, a centralni događaj upravo je ova, dugo i temeljno pripremana izložba.
„Cilj postavke sa oko sedamsto eksponata, od kojih je gotovo polovina prvi put javno izložena, jeste da upozna širu javnost sa kontinuitetom crkveno-umetničkog stvaralaštva kroz hronološki prikaz razvoja rukopisnih i štampanih knjiga, crkvenog tekstila, ikonopisa, bogoslužbenih sasuda i drugih dela primenjene umetnosti, svedočeći o duhu njihovih ktitora i stvaralaca, kao i o posvećenosti kojom su čuvana od prvog srpskog arhiepiskopa Svetog Save do naših dana. Po prvi put se, u pravom sjaju i u punom obimu, može sagledati najbogatija riznica srpskog naroda. U tom dugom razdoblju, Crkva nije samo vodila brigu o duhovnom životu svoje pastve, već i o kulturi i umetnosti, a u teško vreme preuzimala je na sebe i ulogu svetovne vlasti. Dosta toga je uništeno i nestalo, ali svakako ima mnogo toga što je sačuvano”, kaže nam direktor Muzeja SPC, đakon Vladimir Radovanović.

Obeležavanje crkvene samostalnosti

Pre 800 godina, najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje, svetogorski monah Sava Nemanjić, potonji prvi srpski arhiepiskop i svetitelj, zatražio je i dobio od vizantijskog cara Teodora i carigradskog patrijarha Manojla pravo za srpsku državu da osnuje autokefalnu arhiepiskopiju. Prvo sedište nezavisne Srpske crkve bio je manastir Žiča. U drugoj polovini 13. veka sedište je izmešteno u Pećku Patrijaršiju.

„Izložba nastoji da, pored duhovne, pokaže i prostornu dimenziju u kojoj je srpska crkvena i kulturna baština stvarana, jer je Pećka Patrijaršija tokom 16. i 17. veka, zauzimala prostor od današnje Severne Makedonije do današnje Slovačke. To je jedan od razloga što su na ovoj izložbi najzastupljenije riznice manastira Visoki Dečani na Kosovu i Metohiji i Krka u današnjoj Hrvatskoj”.

„Jubilarna izložba je tematski osmišljena i prirodni je deo stalne postavke koja je povodom jubileja dopunjena eksponatima koji se prvi put izlažu. Najveću pažnju smo posvetili rukopisnim knjigama nastalim između 13. i 15. veka, kao i štampanim izdanjima od 15. do 19. stoleća. Njihovo izlaganje u ovoj postavci je utoliko značajnije jer smo po prvi put na jednom mestu prikazali preko sto bogoslužbenih naslova, a to je tek delić našeg neuporedivo većeg književnog blaga”.

„Primenjujemo savremena muzeološka dostignuća u zaštiti i očuvanju predmeta, ali zapravo baštinimo tradiciju osmovekovnog rizničkog načina staranja o predmetima, koje je utemeljio Sveti Sava u Studeničkom tipiki, kad je osnovao naše prve riznice – Hilandarsku i Studeničku. Zbog toga smo i hteli da ovu postavku posetioci ne dožive kao muzej, nego kao crkvenu riznicu koja se pred njima otvorila”, zaključuje naš sagovornik.