Dragocenosti prirodnog i kulturnog nasleđa

Nova dobra Srbije na listi Uneska

Prošle godine Srbiji su od Uneska stigle dve izuzetne potvrde: „Bačko Podunavlje”, kao jedinstveno parče planete, upisano je na listu rezervata prirode u okviru programa „Čovek i biosfera”; krajem godine na Uneskovu Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa upisan je i srpski nacionalni ples – kolo.

Na listi Uneska nalazi se više od hiljadu prirodnih i kulturnih dobara širom sveta, a nisu zanemarene ni tekovine naše zemlje: manastir Studenica, Stari Ras sa Sopoćanima, Đurđevim stupovima i Petrovom crkvom, srednjovekovni manastiri na Kosovu i Metohiji, ostaci rimske carske palate Felix Romulijana, tri lokaliteta stećaka, arhiva Nikole Tesle, najstarija ćirilićna rukopisna knjiga iz 12. Veka – Miroslavljevo jevanđelje, telegram objave rata Austrougarske Srbiji 1914. godine, porodična slava, rezervat biosfere Golija–Studenica. Od sada smo bogatiji za još dve autentične “stavke”.

Bačko Podunavlje

„Bačko Podunavlje” jedno je od najočuvanijih ritsko-močvarnih područja u gornjem toku Dunava kroz Srbiju. Zbog prostranstva, gustog rastinja i gorostasnih šuma, naziva se „Evropskim Amazonom”. Unutar Rezervata nalaze se niz zaštićenih područja: „Gornje Podunavlje“,„Karađorđevo“, Park prirode „Tikvara“, Spomenik prirode „Šuma Junaković“, Regoinalni park „Bukinski hrastik“, kao i staništa nacionalne ekološke mreže. „Bačko Podunavlje”, zajedno sa Rezervatom biosfere „Mura-Drava-Dunav““ u Hrvatkoj i Mađarskoj, čini jednu ekološku celinu.

Pulsirajući živi svet

Nominaciju je uradio Pokrajinski zavod za zaštitu prirode uz podršku nadležnih ministarstava, upravljača zaštićenih područja, civilnog sektora, lokalne samouprave, a posebno Svetske unije za zaštitu prirode – WWF. Zahvaljujući zajedničkom nastupu danas, pored rezervata Golija-Studenica, imamo drugi rezervat biosfere u Srbiji, a prvi na tlu Vojvodine.
Ovaj ogroman prostor vrvi od života – tačan broj vrsti još nije utvrđen: do sada je zabeleženo preko hiljadu vrsta biljaka, oko trista vrsti ptica, preko pedeset vrsti riba i vodozemaca… Istaknuti predstavnik ovog područja je strogo zaštićena vrsta vidra (Lutra lutra ). Zaštitni znak Rezervata su i krda ritskog jelena, kao i impozantan orao belorepan.
Pored toga što predstavlja područje retke biološke raznovrsnosti, ovaj kraj se odlikuje i raznolikom kulturnom baštinom. Rezervat se prostire kroz atare Sombora, Apatina, Bača, Bačke Palanke i Odžaka. Program „Čovek i biosfera“, između ostalog, ima za cilj da uspostavi naučni okvir za poboljšanje odnosa između ljudi i njihove životne sredine.

Plavo-zelena transverzala Evrope

Važan korak u upravljanju rezervatom biosfere „Bačko Podunavlje“, je projekt “coop MDD” sufinansiran od strane Evropske Unije preko Dunavskog transnacionalnog programa i delimično predfinansiran sredstvima AP Vojvodine. Projekat je usmeren na usklađivanje načina upravljanja u dvanaest zaštićenih područja koje se nalaze u Austriji, Sloveniji, Mađarsko, Srbiji i Hrvatskoj. Njime bi se osigurala ekološka celovitost i povezali ekosistemi budućeg jedinstvenog prekograničnog rezervata biosfere „Mura-Drava-Dunav“. Partneri na projektu iz Srbije su Pokrajinski zavod za zaštitu prirode i JP „Vojvodinašume“.

U okviru svog turističkog ogranka, JP Vojvodinašume, od proleća 2018. godine, uvode niz tura osmišljenih da posetioce, uz stručno vođenje, na najlepši način upoznaju sa svetom prirode zaštićenih područja.

Nacionalni ples KOLO

Složenu procedura za upis ove tradicionalne narodne igre na Reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa vodio je Centar za nematerijalno kulturno nasleđe pri Etnografskom muzeju koji je nominacijski dosije pripremio u saradnji sa Fakultetom muzičke umetnosti, Ansamblom tradicionalnih igara „Kolo“ i Centrom za istraživanje i očuvanje tradicionalnih igara Srbije. Odluka o upisu kola na Listu nematerijalnog kulturnog nasleđa doneta je na zasedanju Uneska početkom decembra 2017. na ostrvu Čedžu u Južnoj Koreji.

DNK našeg naroda

Kolo, kao kolektivni ples u kom se igrači drže za ruke i međusobno formiraju lanac, može se definisati kao DNK srpskog naroda, ali i kao metafora složne zajednice. Potvrda toga je i činjenica da se kolo igra u najrazličitijim prilikama, u urbanim i u ruralnim sredinama. Originalni koraci, muzička potka i lepa poruka koju ovaj ples nosi, presudili su u donošenju odluke o njegovom svrstavanju na listu neponovljivih svetskih tekovina.
Upis kola na Uneskovu Reprezentativnu listu ima višestruki značaj: to je sjajna promocija srpske kulture u svetu, ali i podstrek da ne zanemarujemo sopstveno nasleđe, već da ga negujemo kao znak prepoznatljivosti i posebnosti.